Heide

Duik in de paarse zee van struikhei en ontdek de geheimen die onder de oppervlakte liggen. De voedingsarme grond van het Grenspark blijkt namelijk zeer vruchtbaar voor diverse zeldzame flora en fauna.

De historie van onze heide

De Kalmthoutse Heide wordt – de naam zegt het al – gekenmerkt door heidelandschappen. Deze landschappen zijn niet zomaar ontstaan, maar door mensen gemaakt. Dit gebeurde door het begrazen, kappen en afbranden van het oorspronkelijke bos. De eigenlijk arme grond met relatief weinig voedingswaarde kon zo tóch ten gunste van mens en dier worden ingezet. Door de uitgebalanceerde wisselwerking tussen de arbeid van boeren, hun grazende dieren en de plantengroei van de heide, waren mensen in staat op de arme grond te overleven. Met de komst van gemechaniseerde landbouw rond 1950, verdween in een korte tijd maar liefst 90% van de heide in Europa. Grenspark Kalmthoutse Heide is een restant van dit eens zo uitgestrekte heidegebied.

Flora

Struikhei, rendiermos, bekermos, dophei, veenbies en pijpenstrootje: stuk voor stuk tref je ze door het jaar heen aan in het Grenspark. Hoe herken je ze? We beschrijven ze hieronder.

Paarse zee vol verrassingen

De meest typische plant van de droge heide is de struikhei, die met haar purperen bloemen van juli tot september de heide in een paarse zee omtovert. Door al het paars zie je bijna de (korst)mossen niet meer! Onder en tussen de oude struikhei groeien bijvoorbeeld rendiermos en bekermossen. Rendiermossen herken je aan de gewei-achtige vertakkingen.

Typisch voor de Kalmthoutse Heide én uiterst zeldzaam is klein warkruid. Het kleine, klokvormige en lichtroze bloemetje doet niet vermoeden dat we hier met een parasiet te maken hebben. Het warkruid hecht zich, met zijn draaddunne rode stengels, vast aan een gastheer en voedt zich ermee. Sinds 1950 komt deze soort veel minder voor in Nederland en Vlaanderen en het staat daarom op de Rode Lijst van planten die beschermd zijn en/of met uitsterven bedreigd worden. Andere typische planten in het  natuurgebied zijn borstelgras, pilzegge en het zeldzame tandjesgras (wees gerust, ze bijt niet).

Verschillende bloemen op verschillende gronden

De soorten planten en bloemen die je in ons natuurgebied tegenkomt vertellen ieder iets over de vochtigheid van de grond waarop zij groeien. Daar waar de bodem wat vochtiger is, groeien de vele gele bloemen van de tormentil, kruipbrem en stekelbrem. Op plaatsen waar de bodem in de winter nat is en in de zomer voldoende vochtig, vinden we begroeiing met gewone dophei, met zijn roze urnvormige bloemetjes in ‘trosjes’. Op heel natte plaatsen in het gebied krijgen zij gezelschap van veenbies, veenmossen, trekrus en veenpluis. Veel zeldzamer zijn beenbreek met zijn felgele bloemen en de diepblauwe bloemen van de klokjesgentiaan. Op geplagde plekken of langs venranden zien we regelmatig een pioniersvegetatie – spontaan opkomende plantengroei – met kleine of ronde zonnedauw (een vleesetend plantje) witte en bruine snavelbies, en soms de zeldzame moeraswolfsklauw. Vooral deze soortenrijke types natte heide koesteren we in het Grenspark: ze zijn dubbel waardevol, omdat ze internationaal nog maar weinig voorkomen én omdat ze dit gebied kenmerken.

Dat geldt zeker niet voor pijpenstrootje! Deze grassoort groeit in dichte pollen en is alomtegenwoordig in het Grenspark. De laatste decennia breidt het pijpenstrootje zich flink uit: het is een sterke groeier en andere planten kunnen er niet mee concurreren. In grote delen van het Grenspark bepaalt deze grassoort dan ook de kleur van het landschap. Die is groen van mei tot en met september en de rest van het jaar witgeel. Afgestorven stengels en bladeren verteren slecht op de arme zandgrond en vormen een dikke strooisellaag.