Hoe het landschap gevormd werd

Het westen van het Grenspark is deels begrensd door de steilrand van de Brabantse Wal, met aan de voet ervan de polders. Naar het oosten liggen de hogere zandgronden met heide, vennen en bossen. Om te begrijpen hoe het landschap geworden is tot wat het nu is, gaan we ver in de tijd terug.

2 miljoen jaar geleden: zand en klei

Twee miljoen jaar geleden lag de hele regio van het Grenspark nog in zee. Een miljoen jaar geleden trok die zee zich terug: zo ontstond er een kustzone waar grote rivieren – de voorlopers van de Maas en Rijn – in uitmondden. Het water zette lagen klei en zand af die nu nog altijd de ondergrond vormen. Dit proces ging lang door en het gewicht van de grond nam toe, zodanig dat het dieperliggende gesteente in de Noordzee verzakte. Met als gevolg dat Zuid-België hoger kwam te liggen en Vlaanderen en Zuid-Nederland afhelden. Maas en Rijn verlegden hun loop naar het noordoosten, De Schelde zocht haar weg naar de zee in noordwestelijke richting en schuurde een markante steilrand in de kleilagen uit: de Brabantse Wal.

IJstijden en zandstormen

IJstijden en warmere periodes volgden elkaar op. Krachtige noordenwinden voerden tijdens de laatste ijstijd (70.000-15.000 jaar geleden) een zandlaag aan die als een deken over het landschap uitspreidde. Ten einde van de laatste ijstijd (15.000-10.000 jaar geleden), bliezen sterke westenwinden ook nog eens grote hoeveelheden zand over de steilrand van de Brabantse Wal. Dit zand – uit de Scheldevlakte en de grotendeels droogliggende Noordzee – rolde oostwaarts tot in Kalmthout. Het resultaat was een groot duinmassief, met duinen tot wel 40 meter hoog! Het Grenspark ligt volledig binnen dit duingebied en kreeg zo zijn typische hoogteverschillen.

Venen en oerbossen

De krachtige westenwind blies op sommige stukken van het gebied grote duinpannen uit tot op de grondwatertafel of tot op de ondoordringbare klei. Toen deed een warmer en vochtiger klimaat zijn intrede en vulden de duinpannen met regenwater: zo ontstonden vennen als Groote Meer, Putse Moer, Stappersven.

Na de ijstijden werd het warmer, plantengroei nam toe. Op drogere plaatsen ontstonden loofbossen, de natte laagtes vormden tot veen. Langzaamaan legde vegetatie het stuifzand vast, zodat de duinen stabiliseerden. Het plaatje aan het begin van onze jaartelling? Dichte, groene loofbossen van eik en berk op hoge zandgronden en afwisselend uitgestrekte veenmoerassen en open water in de lagere delen van het gebied.