Slimme camera’s houden vinger aan de pols in de strijd tegen natuurbranden in de Kalmthoutse Heide
- Monday 19 May 2025
Op 16 mei 2025 stelde het Agentschap voor Natuur en Bos samen met de gemeente Kalmthout een nieuwe technologie voor die het natuurbeheer en de brandveiligheid in Vlaanderen een stap vooruit zet. In de brandgevoelige Kalmthoutse Heide en het Groot Schietveld werd recent een geavanceerd cameradetectiesysteem geïnstalleerd bovenop de brandtorens. Die slimme camera’s op basis van artificiële intelligentie, ondersteunen de tientallen vrijwillige brandtorenwachters. Zij bewaken tijdens droge periodes dagelijks het gebied op tekenen van rook of brand. Hun rol in het vroegtijdig signaleren van brand is al jarenlang cruciaal, en blijft dat ook in de toekomst.
Tijdens een persmoment lichtten Lukas Jacobs, burgemeester van Kalmthout, Jo Brouns, Vlaams minister van Omgeving en Landbouw, en expert natuurbranden bij het Agentschap voor Natuur en Bos, Jurgen Rombaut, de werking en de bredere impact van dit pilootproject toe.
Technologie als bondgenoot in natuurbeheer
De camera’s herkennen en lokaliseren op basis van AI automatisch rookpluimen in het landschap. Ze vormen een waardevolle aanvulling op het menselijk toezicht vanuit de brandtoren, zeker tijdens periodes van verhoogd brandgevaar. “Met deze investering tonen we hoe digitale innovatie effectief kan bijdragen aan de bescherming van kwetsbare natuurgebieden”, aldus minister Brouns. “Digitale technologie is niet langer enkel een administratief hulpmiddel, maar een krachtig instrument op het terrein.”
Burgemeester Jacobs benadrukt het belang van samenwerking: “Met deze slimme camera’s beschikken we nu over de technologie om mogelijke natuurbranden nog beter en sneller te kunnen detecteren. Dat kan in een straal van wel 20 kilometer, over de ganse oppervlakte van het Grenspark (6000 ha) en tot ver over de grens met Nederland. Dit project kwam tot stand dankzij het engagement van onze gemeente, het Agentschap voor Natuur en Bos, Defensie, de brandweerzone Rand én de vrijwilligers van de brandtoren. We zijn bijzonder trots dat Kalmthout een voorbeeldfunctie kan opnemen in Vlaanderen. Zo investeren we nog dit jaar in het boren van diepe waterputten in het terrein, voor bijkomende bluswatervoorzieningen voor de brandweerkorpsen.”
Ruimtevaarttechnologie waakt over de heide
Jurgen Rombaut, expert natuurbranden, volgt deze technologische vernieuwingen op de voet: “Het geïnstalleerde systeem is afkomstig van het Duitse IQ FireWatch en vindt zijn oorsprong in de ruimtevaart. De cameratechnologie werd ontwikkeld samen met het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt (DLR) voor ESA’s Rosetta-missie. Vandaag wordt deze technologie verder verfijnd met de bosbouwoverheid van Brandenburg om ze in te zetten voor branddetectie. Het systeem bestaat uit twee camera’s die samenwerken en elk 180° scannen en zo een 360° beeld genereren. Ze combineren beelden in kleur, zwart-wit en infrarood om rook tot op 50 km te detecteren. Dankzij AI worden verdachte rookpluimen automatisch herkend en gelokaliseerd.”
De installatie van de camera’s werd uitgevoerd door het bedrijf SurCom International in samenwerking met o.a. Antennebouw Wind, Kranen De Bie en Hommema NV. Door de goede voorbereiding verliep de plaatsing vlot. De systemen worden nu getest en verder ingeleerd zodat ze met zo weinig mogelijk valse meldingen kunnen functioneren.
Van idee tot installatie: samenwerking als sleutel
Jurgen Rombaut: “De weg naar dit technologisch hoogstandje begon in april 2022 met de opening van de nieuwe brandtoren. Kort daarna volgden verkennende gesprekken met verschillende partners. In het najaar van 2022 werd het voorstel succesvol opgenomen in het Vlaams Klimaatadaptatieplan. In 2023 werd de samenwerking formeel bekrachtigd: de gemeente en Defensie stelden hun torens ter beschikking, ANB zorgde voor de financiering.”
Na een zorgvuldig aanbestedingstraject werd het systeem dit voorjaar geïnstalleerd. Beelden die vandaag live werden getoond, gaven een indrukwekkende inkijk in de werking en het potentieel van deze technologie.
Een blik op de toekomst
De slimme camera’s zijn momenteel in een testfase, maar de ambities reiken verder. In een context van klimaatverandering en toenemende droogte wordt brandpreventie steeds belangrijker.
Burgemeester Lukas Jacobs spreekt uit ervaring: “Deze camera’s zijn een heel belangrijke bijkomende investering ter voorkoming van natuurbranden en het vrijwaren van onze unieke natuur. In mei 2011 verloren we 600 ha topnatuur na drie dagen blussen door vele brandweerkorpsen. Het was toen de grootste ecologische ramp in Vlaanderen. Dat willen we niet opnieuw meemaken.”
Vlaanderen telt nog heel wat natuurgebieden die vandaag niet permanent worden gemonitord. Dit project zal dan ook waardevolle inzichten opleveren voor een bredere uitrol van cameradetectie in andere gebieden.
Tot slot bracht minister Jo Brouns een bijzondere dank aan de vrijwillige brandtorenwachters: “Hun inzet blijft onmisbaar. Technologie kan ondersteunen, maar niet vervangen. Het zijn deze vrijwilligers die, vaak bij verzengende hitte en op grote hoogte, onvermoeibaar het gebied afspeuren naar beginnende rookpluimen. Dankzij hun waakzaamheid en terreinexpertise kunnen we deze nieuwe tools beter evalueren, bijsturen én optimaal inzetten.”
