De terugkeer van de grauwe klauwier en de oehoe

Martin Groffen (voorzitter Grenspark Kalmthoutse Heide): “De monitoring activiteiten van Grenspark Kalmthoutse Heide zijn enorm belangrijk. Het gebied is constant in evolutie, op basis van natuurlijke processen, en op basis van beheerwerken van natuurbeschermers. Door systematisch te tellen en te observeren, weten we welke maatregelen wel en niet gewerkt hebben. We zijn alleszins blij dat heideherstel maatregelen snel effect hebben op de doelsoorten zoals boomleeuwerik.”

In 2020 werden de gebieden De Nol, Stappersven, Boterbergen, De Ster, De Markgraaf en Withoefse Heide opgevolgd. Er werd in totaal 572 ha onderzocht door 7 vrijwilligers. Deze vrijwilligers voeren de gegevens gestandaardiseerd in op Sovon, waaruit deze kunnen geanalyseerd worden. Resultaten worden vergeleken met voorgaande teljaren om zo trends te kunnen bepalen.
Van de 53 aandachtssoorten die weerhouden en aangevuld werden in het monitoringsplan, zijn er 36 vastgesteld waarvan 11 mogelijke en 25 zekere broedvogelsoorten.

Boomleeuwerik profiteert van herstelwerken

De boomleeuwerik doet het een stuk beter dan vorige teljaren. Hij profiteert nu reeds van de herstelwerken aan De Nol van het Life-Helvex project waardoor er meer geschikt open gebied voorhanden is. De toename over de verschillende jaren is dan ook ronduit spectaculair. Dit jaar doet de soort bijkomend zijn intrede in de deelgebieden Boterbergen en De Ster en was zelfs al territoriaal aanwezig terwijl de inrichtingswerken nog volop bezig waren. Het is ook opvallend dat er een aanzienlijke toename van grauwe vliegenvangers is in de bossen waar de rododendron is verwijderd. Voor een soort die in grote delen van Vlaanderen sterk achteruitgaat, is iets minder dan een verdubbeling op twee jaar tijd toch indrukwekkend te noemen. Ook de boompieper en gekraagde roodstaart reageren positief op de inrichtingswerken. Zodra de vegetatiesuccessie inzet, valt een verdere toename te verwachten.

De Kokmeeuw onderneemt de laatste jaren opnieuw broedpogingen op het Stappersven. Er wordt meestal gebroed op droogvallende stobben van oude boomstronken. Er waren twee succesvolle nesten, waarvan de jongen echter net niet groot zijn geworden en een derde mislukt nest. Het is opvallend dat de soort ook steeds broedpogingen van Geoorde fuut uitlokt, dus het opbouwen van een beperkte kolonie Kokmeeuwen kan op Geoorde fuut een positieve invloed hebben.

Nieuw jachtgebied voor grootste uilensoort van Europa

Hoewel de monitoring niet gericht is op nachtdieren, is het toch relevant om een geslaagd broedgeval van Oehoe te melden met drie jongen. Het is alleszins de eerste keer ooit dat er een broedgeval wordt vastgesteld. Dankzij het meer open karakter van de bossen door de inrichtingswerken heeft de soort een meer geschikt jachtgebied ter beschikking. En of dat nog niet genoeg was, kon er nog één zeker broedgeval van oehoe en 1 broedgeval net buiten de grenzen van het Grenspark vastgesteld worden. Er bestond al langer het vermoeden dat de oehoe een vaste stek gevonden had in het Grenspark, maar voor het eerst kon dit bevestigd worden dankzij de vondst van de nesten. De jonge oehoes werden voorzien van een wetenschappelijke ring. We hopen dat dit in de toekomst bij kan dragen aan een beter inzicht in de verdere verspreiding van deze nachtroofvogel.

Droogte problematisch voor eenden

Helaas zijn er ook soorten die het minder goed doen in het Grenspark. Vooral eendensoorten hebben het moeilijk met de steeds meer uitdrogende vennen. Ook de Matkop doet het al jaren dramatisch slecht en is nagenoeg zeker bijna volledig uit het gebied verdwenen. De Grote lijster is een soort die het in de ruime regio ook slecht doet en ook in Vlaanderen. Het is dan ook positief dat de soort toch nog in verschillende deelgebieden voorkomt. Afnemende soorten verdienen alleszins een verhoogde aandacht.

Belangrijke bron van informatie voor natuurbeschermers

In 2004 werd van start gegaan met een gebiedsdekkend monitoringsplan in het Grenspark Kalmthoutse Heide. Een lijst van aandachtssoorten van verschillende soortengroepen werd met een uniforme werkwijze gemonitord, over de lands- en eigendomsgrenzen heen. Dankzij deze monitoring kunnen natuurbeschermers de effecten van beheer opvolgen en bijsturen waar nodig.
Meer over broedvogels in Grenspark Kalmthoutse Heide lees je in het rapport broedvogelinventarisatie 2020.