Strijd om natuurbehoud

Behoud van waardevolle natuur lijkt vandaag vanzelfsprekend, maar ooit was dat anders. Lees hieronder hoe dit bewustzijn groeide én de acties die dit tot resultaat had.

Aan het begin van de twintigste eeuw zagen natuurliefhebbers, toeristen uit de stad en schilders hun geliefde heide aftakelen. Door zandafgraving verdwenen de hoogste duinen, door veranderingen in de landbouw verdwenen de schaapskudden. Heidegronden werden weilanden of bos. Verkavelingsplannen bedreigden belangrijke stukken van het gebied. Er moest iets gebeuren!

Koninklijke vereniging voor Natuur- en Stedenschoon

In Antwerpen werd in 1910 de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon opgericht. Eén van de doelstellingen was om de Kalmthoutse Heide te behouden. Zonder de inzet en het doorzettingsvermogen van deze vereniging was er nu waarschijnlijk geen heide meer. Hoewel de Kalmthoutse Heide in 1941 als landschap al werd beschermd, duurde het tot 1964 voordat het gebied officieel ‘staatsreservaat’ werd. Een petitie van meer dan honderdduizend handtekeningen gaf hiervoor de doorslag. Nu werd goed heidebeheer eindelijk mogelijk! Al vanaf haar oprichting pleitte de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon voor de oprichting van een grensoverschrijdend natuurreservaat. In 1930 sloten zij een overeenkomst met de Nederlandse Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten om er samen de schouders onder te zetten.

Symbolische molensteen

Centraal in het gebied, aan de Duitse Weg, ligt een molensteen. Velen lopen hier achteloos langs, maar deze steen staat symbool voor de jarenlange strijd voor het behoud van de heide. In 1970 werd de molensteen geplaatst met daarop een citaat van Cicero: ‘Met de natuur als gids onmogelijk te verdwalen’.

Geboorte van het Grenspark

In 2001 zag het Grenspark Kalmthoutse Heide het levenslicht, toen zo’n 4000 ha groot. In 2011 werd het uitgebreid naar 6000 ha. De unieke samenwerking – over de landsgrenzen heen – is te danken aan een groeiend bewustzijn en strijd voor het belang van de natuur. In tegenstelling tot Vlaanderen heeft het Nederlandse deel van het Grenspark nooit zo’n strijd voor natuurbehoud meegemaakt: het natuurgebied was daar grotendeels in handen van particuliere grootgrondbezitters. De landgoederen kenden nooit de gevaren die de Kalmthoutse Heide bedreigden, dus van versnippering en omzetting naar landbouwgrond was hier minder sprake.

NATURA 2000

De waarde van het Grenspark als geheel wordt inmiddels ruimschoots erkend. Onder andere
in het netwerk van Europese natuurgebieden: NATURA 2000. Dit biedt een belangrijke wettelijke bescherming van de natuurlijke leefgebieden van planten- en diersoorten die bedreigd, zeldzaam of kwetsbaar zijn. Gelukkig maar!