Monitoringrapport broedvogels in het Grenspark

Na het veldwerk werden de gegevens geanalyseerd door Rudi Delvaux, die de huidige stand van zaken vergeleek met informatie uit eerdere tellingen in 2008, 2013, 2018 en 2020 en werd een uitgebreid rapport geschreven. Hoewel de resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden, vielen er enkele positieve verhalen op, dikwijls dankzij een succesvol beheer. Helaas ging het daarnaast een aantal broedvogels wat minder voor de wind.

Sterke stijgers
Een eerste groep soorten waren de vogels die in 2023 met zekerheid broedden in het Grenspark. Hier kan de oehoe bij gerekend worden, wat zeer fijn nieuws is voor de grootste uilensoort van Europa. Verder deed onder andere de blauwborst het heel goed. Het aantal territoria van dit opvallende vogeltje verdubbelde van 7 naar 14 tussen 2020 en 2023, wat wel eens verklaard zou kunnen worden door de natte lente vorig jaar. Het succes van de bonte vliegenvanger lag in dezelfde lijn, met een stijging van 19 territoria in 2018 tot 38 territoria in 2023. Dit is mogelijks te danken aan zijn vermogen om goed in te spelen op het rupsenaanbod, deze prooien zijn namelijk steeds vroeger beschikbaar door de klimaatverandering.

Voor heel wat zekere broedvogels speelde ook het beheer een belangrijke rol in hun positieve trends. Zo zorgde het verwijderen van rododendron, het creëren van meer open ruimte en een grotere oppervlakte natuurlijk bos voor een toename in het aantal territoria van fitis, gekraagde roodstaart, boomleeuwerik, roodborsttappuit, boompieper en grote bonte specht.

Een laatste vogel waar de vrijwilligers in 2023 broedbewijs van vonden én die een stijgend aantal territoria inneemt, is de Canadese gans. Dit is echter slecht nieuws, want deze gans is namelijk een invasieve uitheemse soort die voor overlast en schade zorgt.

Stabiele cijfers
Sommige broedende vogels waren wat conservatiever, met cijfers die al meerdere jaren min of meer stabiel zijn, zoals de grauwe vliegenvanger, de zwarte mees en de zwarte specht. Aangezien die eerste twee wel een afname kennen buiten het Grenspark en het aantal territoria van de zwarte specht laag was, is het belangrijk om deze soorten nauwlettend op te volgen.

Bijzondere aandacht moet bovendien gaan naar soorten die weliswaar broedden in 2023 maar steeds minder territoria hadden, bijvoorbeeld de appelvink, de grote lijster en de kievit. Deze vogels kunnen respectievelijk geholpen worden door meer loof- en gemengde bossen, meer open zones in de bossen en minder intensieve landbouw.

Een tweede groep soorten in de analyse waren vogels die gezien werden tijdens het broedseizoen, maar waarvan de monitorders niet zeker konden zeggen of ze effectief broedden. Voorzichtig positief nieuws kwam uit de hoek van de middelste bonte specht en de wielewaal. Beide prachtige soorten zijn zich langzaam opnieuw in een klein aantal territoria aan het vestigen, maar op kleine spechtjes en wielewaaltjes is het dus waarschijnlijk nog even wachten. Hetzelfde geldt voor de koekoek. Gezien zijn sterke landelijke achteruitgang en het belang van het Grenspark voor deze iconische soort, verdient het in kaart brengen van zijn territoria extra aandacht. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan, want hoewel de roep van overvliegende mannetjes heel herkenbaar is, leggen ze best grote afstanden af en zijn ze lastig te volgen.

Dalende trend
Bij de soorten die niet met zekerheid broedden, waren er ook een aantal die jammer genoeg een negatieve trend kenden. Zo is er slechts 1 territorium van de groenling aangetroffen, terwijl deze mooie vinkachtige er in 2018 nog minstens 6 bezette. Dit is in lijn met de algemene Vlaamse situatie en een mogelijke verklaring is de dodelijke ziekte ‘het geel’. Bij de vuurgoudhaan is de daling van 7 territoria in 2018 naar 2 in 2023 dan weer waarschijnlijk te wijten aan het verlies aan sparren, bomen waar dit kleine vogeltje graag vertoeft, door de letterzetter. Ondanks dat de ermee verwante goudhaan evenzeer een voorkeur heeft voor naaldbossen, lijkt de letterzetter minder invloed te hebben op het aantal van zijn territoria, maar broedgevallen konden evenmin worden vastgesteld door de monitorders.

Ten slotte waren er 16 soorten die op het lijstje van de vrijwilligers stonden en die helaas noch broedend noch territoriaal werden waargenomen. Sommige, zoals de matkop, zijn vermoedelijk definitief uit de regio verdwenen. Het is echter niet allemaal kommer en kwel, enkele vogels dragen een hoopvolle boodschap met zich mee. De indrukwekkende bruine kiekendief en de elegante torenvalk worden meer en meer gezien en hoewel de watersnip voor het laatst in 2013 een territorium had in het onderzochte gebied, had hij er wel een succesvol jaar op zitten in het andere deel van het Grenspark.

Wil je meer weten over de broedvogels in Grenspark Kalmthoutse Heide? Lees dan zeker het volledige rapport over de broedvogelinventarisatie van 2023. Die gedetailleerde tekst geeft een duidelijk overzicht van alle onderzochte soorten en is mogelijk gemaakt dankzij het harde werk van Bram Vogels, Bert Goyens, Herman Jacobs, Jean Jordaens, Thijs Nouws, Jos Jacobs, Marc Van Aerde, Wouter Vanwesenbeeck en Rudi Delvaux.