7 heidebewoners met een duister kantje

Een week lang zetten we elke dag een soort in de kijker die een beetje griezelig of mysterieus is. Van nachtelijke jagers tot glibberige waterbewoners en giftige paddenstoelen: ze hebben allemaal een duister kantje, maar spelen een onmisbare rol in het ecosysteem. Ontdek hoe deze “halloweensoorten” de natuur in balans houden.

Klapekster

📸 Glenn Vermeersch

 Dit ogenschijnlijk lieve vogeltje heeft een duister kantje: de klapekster spiest muizen, kikkers of kleine vogeltjes op scherpe takken of prikkeldraad om op te peuzelen.

• Herkenbaar aan: Grijs verenkleed met een zwart “bandietenmasker” over de ogen, witte onderkant, zwarte vleugels en krachtige snavel.
• Habitat: Ideaal in het Grenspark: uitgestrekte heidevelden met opvallende uitkijkposten waar hij typisch vanaf de top van kleine boompjes speurt naar prooien, als wintergast van oktober tot april. In de zomer wordt de klapekster (ook wel blauwe klauwier genoemd) afgelost door de zustersoort grauwe klauwier die hier komt broeden, en hetzelfde gedrag vertoont.
• Ecologische rol: Predator in miniatuurformaat; helpt de populaties van kleine dieren en insecten in balans te houden.
• Status: Beschermd, staat op de rode lijst.

Gewone Doodgraver

📸 John Kil / waarneming.nl

Deze kleine aaskever heeft een nogal macabere bezigheid: hij begraaft dode dieren en legt er zijn eitjes in. Zijn larven doen het opruimwerk en zorgen dat voedingsstoffen terugkeren naar de bodem. Behalve de kadavers zelf, eet de doodgraver vooral maden (larven van vliegen) die zich tegoed doen aan het aas.

• Herkenbaar aan: Glanzend zwart schild met opvallende oranje vlekken.
• Habitat: Open heidevelden, bosranden en vochtige graslanden van het Grenspark.
• Ecologische rol: Een echte opruimer van de natuur: door kadavers af te breken, brengt hij voedingsstoffen terug in de bodem en houdt het ecosysteem gezond.
• Status: Niet bedreigd, maar essentieel voor het natuurlijke evenwicht.

Medicinale Bloedzuiger

📸 Anne van Poecke

Deze glibberige parasiet sluipt door poelen en modderige waterpartijen, op zoek naar waterdieren om zich aan vast te zuigen. Ongevaarlijk voor mensen, en vroeger zelfs gebruikt in de geneeskunde voor aderlatingen. Tegenwoordig speelt hij een belangrijke rol in het ecosysteem: hij houdt populaties in balans en waakt over de waterkwaliteit.

• Herkenbaar aan: Donkergroen tot bruin lichaam met zes rode lengtestrepen en een lichtere buikzijde met zwarte vlekken.
• Habitat: Voedselrijke zoetwaterpoelen met voldoende ondergedompelde waterplanten.
• Ecologische rol: Biologische indicator voor waterkwaliteit en regulator van waterdiersoorten.
• Status: Zeldzaam, beschermde soort; opgenomen op de IUCN Rode Lijst als ‘Near Threatened’ en beschermd onder Europese richtlijnen.
• Kijk-tip: Vroege Vogels TV | 24 september 2021 | Kalmthoutse heide – Vroege Vogels – BNNVARA

Raaf

📸 Filip Vanboven

Deze mysterieuze vogel keert na lange afwezigheid terug naar België en Nederland. In vroegere eeuwen werd de raaf vaak geassocieerd met hekserij, zwarte magie en andere griezelige praktijken. Door bijgeloof, felle bestrijding en concurrentie met jagers verdween de raaf decennialang uit onze contreien, maar de laatste jaren maakt hij een indrukwekkende comeback. Ook in het Grenspark wordt hij steeds vaker waargenomen.

• Herkenbaar aan: Grote zwarte zangvogel, op afstand vaak moeilijk te onderscheiden van de zwarte kraai maar beduidend groter met een forse, gekromde snavel en wigvormige staart in de vlucht. Vooral te herkennen aan zijn typische, rollende roep.
• Habitat: Voorkeur voor rustige nestplaatsen in oudere bossen en open heidevelden van het Grenspark.
• Ecologische rol: Als opruimer van het bos draagt de raaf bij aan het in balans houden van kleine zoogdieren, vogels en kadavers, en stimuleert zo een gezond ecosysteem.
• Status: De raaf is wettelijk beschermd en zijn populatie groeit gestaag dankzij natuurbeheer en bescherming. In Nederland staat hij op de Rode Lijst als kwetsbaar, terwijl hij in België minder zeldzaam is.

Vleermuis

📸 Gewone dwergvleermuis, Saxifraga-Rudmer Zwerver

De ultieme Halloween-held! Vleermuizen jagen ’s nachts op insecten met behulp van echolocatie, een soort ingebouwd radarsysteem. In het Grenspark leven verschillende soorten, zoals de rosse vleermuis, dwergvleermuis, laatvlieger en gewone grootoorvleermuis.

• Herkenbaar aan: Donkere, leren vleugels, spitse snuit en fladderende vlucht.
• Habitat: Ze schuilen overdag in oude bomen, holtes of gebouwen en komen ’s nachts tevoorschijn boven vennen en bosranden.
• Ecologische rol: Natuurlijke plaagbestrijders; eten grote hoeveelheden insecten, bestuiven sommige planten en verspreiden zaden. Hun aanwezigheid duidt op een gezond ecosysteem.
• Status: Alle vleermuissoorten in Nederland en België zijn strikt beschermd.

Vliegenzwam

📸 Els De Backer

Deze iconische paddenstoel is een echte Halloweenklassieker. Met zijn felrode hoed en witte stippen lijkt hij zo uit een sprookje te komen. Maar schijn bedriegt: de vliegenzwam is giftig. In het verleden werd hij gebruikt om vliegen te verdelgen, vandaar de naam.

• Herkenbaar aan: Rode hoed met witte ‘stippen’, witte steel met een ring en een knolvormige voet.
• Habitat: Vochtige loofbossen, vooral onder berk, den, eik of beuk op zure bodem.
• Ecologische rol: Leeft in symbiose met bomen, waarbij hij voedingsstoffen uit de bodem haalt en deze deelt met zijn gastheer.
• Status: Algemeen voorkomend in het Grenspark.

Boommarter

📸 Saxifraga – Hans Dekker

Dit schattige, pluizige roofdier is een echte nachtbewoner en een sluipende jager: hij steelt eieren uit vogelnesten en jaagt op vogels, eekhoorns en konijnen. Met zijn sierlijke, lenige lichaam beweegt hij behendig door bomen en struiken.

• Herkenbaar aan: Bruin tot rossige vacht met een gele tot feloranje keelvlek en een lange, dikbehaarde staart.
• Habitat: Bosrijke gebieden en bosranden van het Grenspark, vaak actief in de schemering of ‘s nachts.
• Ecologische rol: Toppredator in het bos; reguleert populaties van kleine zoogdieren en vogels, wat bijdraagt aan een gezond ecosysteem.
• Status: Beschermd in België, staat op de rode lijst voor zoogdieren en is een Natura 2000 doelsoort van het Grenspark.